poniedziałek, 30 września 2013

Ryszard Kapuściński - Czarne Gwiazdy

"Czarne Gwiazdy" to zbiór reportaży dotyczących Ghany i Konga oraz ich "czarnych gwiazd" - Kwame Nkrumahu i Patrice Lumumba. Jest to obraz, czy może raczej szkic, świadectwo zdane przez Kapuścińskiego z okresu dekolonizacji i pierwszych kroków stawianych przez przywódców politycznych w nowych, niepodległych państwach.

Ten zbiór powstał na podstawie dwóch niedokończonych przez Kapuścińskiego książek, dlatego mówię o świadectwie, czy szkicu - brak tu ciągłości, a aura niedokończenia jest mocno wyczuwalna. "Czarne Gwiazdy" są raczej uzupełnieniem dla innych książek Kapuścińskiego, odbiór tej bez znajomości historii jest trudny. Przynajmniej odbiór pełny i świadomy. Reportaże wchodzące w skład książki są krótkie - 10-20 stronicowe, czasami się ze sobą wiążą, są bardziej rozdziałami, niż osobnymi tekstami, ale czasami pojawiają się luki, spore przeskoki - i tu właśnie potrzebna jest wiedza, żeby zrozumieć temat do którego Kapuściński dotarł, ale sam.

Mimo, że książka nie stanowi zwartej całości i pozostawia uczucie niedosytu, to na pewno warta jest przeczytania. Po pierwsze ze względu na styl Kapuścińskiego, ponadczasowy, nadal aktualny. Styl od którego obecnie troszkę się nas odzwyczaja, a więc bardzo subiektywny, nie do końca poprawny politycznie, nie unikający ocen. Jednocześnie trafny - przedstawiający ogólne nastroje, krytyka nie odbywa się tylko dla samej krytyki, ale daje informacje, pozwala na głębsze zrozumienie wydarzeń. W pierwszej chwili zaskakuje, ale też daje do myślenia - nie narzuca oceny, nie zachęca do nienawiści, ale właśnie skłania do refleksji. "Czarne Gwiazdy" to komentarz, głos Kapuścińskiego, na pewno nie źródło wiedzy, a jedynie jeden głos - znaczący, ale bez znajomości tematu niemożliwy do zrozumienia.

"Czarne Gwiazdy" czyta się jednym tchem. Ja przeczytałam tę książkę w jeden wieczór, a reportaże lubię czytać powoli, dając sobie czas na "uleżenie się" informacji. W wypadku tej książki - nie dałam rady. Być może dlatego, że poszczególne teksty były króciutkie i połykałam je jeden za drugim? Może to różnorodność poruszanych kwestii? Może niejednorodny styl? Większość reportaży z "Czarnych Gwiazd" ukazała się w "Polityce" i książkę czyta się właśnie troszkę tak jak gazetę. Chciałam poznać od razu cały obraz, a nie odkrywać go kawałek po kawałku. Ale też nie była to lektura, która pozostawi trwały ślad, w żadnym razie nie jest ona dla mnie kluczową. W książce, rzecz jasna, znalazło się sporo cennych uwag, były to jednak uwagi czynione przez autora na marginesie, nie stanowiły sedna książki.

Można by powiedzieć, że dużym plusem zbioru jest fakt, iż w tekstach zawarto sporo uwag natury ogólnej - odnośnie kolonializmu, jego skutku, ludzi - Białych i Czarnych. Niezwykle żywy język, bardzo sugestywny, mający dużo wspólnego z językiem mówionym - kolejna zaleta. To wszystko rekompensuje w pewnym sensie brak kompletności i spójności tej książki. Jednak nie do końca. Na pewno nie jest to lektura na pierwsze spotkanie z Kapuścińskim, w porównaniu z jego innymi dziełami - wypada nieco gorzej, jawi się jako lektura uzupełniająca, nieobowiązkowa. I powiem jeszcze raz - warto po nią sięgnąć tylko wtedy kiedy posiada się już jakąś wiedzę, w innym wypadku jej sens umknie. "Czarne Gwiazdy" to głos z którym można skonfrontować swoje zdanie, czy stan swojej wiedzy i jako taką lekturę mogę je polecić.

Ocena: 7/10

18 komentarzy:

  1. Bardzo lubię Kapuścińskiego, ostatnio uzupełniałem sobie te pozycje, których nie czytałem wcześniej, ale "Czarnych Gwiazd" nie posiadam. Mam jednak nadzieję, że nadrobię zaległości :) Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. "Czarne gwiazdy" ukazały się 10 dni temu, także świeża pozycja, masz czas na nadrabianie :)

      Usuń
  2. Dawno już nie czytałam nic Kapuścińskiego, z chęcią sięgnę po tę książkę

    OdpowiedzUsuń
  3. Bardzo fajna recenzja i choć książka a właściwie jej treść nie leży mi na tę chwilę to mam kogoś komu ją polecę;)))) Pozdrawiam ciepło i zapraszam do siebie

    OdpowiedzUsuń
  4. Bardzo bym chciała przeczytać :)

    OdpowiedzUsuń
  5. Nie czytałam tego jeszcze, a bardzo lubię reportaże. Muszę nadrobić zaległości. O Kapuścińskim ostatnio głośno ze względu na tę kontrowersyjną biografię, dobrze będzie przypomnieć sobie, że te skandale nie mają z literaturą nic wspólnego.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Kapuściński ma chyba jednak tak ugruntowaną pozycję jeśli chodzi o reportażystów, że te zawirowania wokół jego osoby i biografii raczej mu nie zaszkodzą. Jakby nie patrzeć - jego twórczość broni się sama.

      Usuń
    2. Co do tego nie mam wątpliwości:)

      Usuń
  6. Faktycznie myślimy o tym tytule podobnie. :) Jest ok, ale lepsze pozycje Kapuścińskiego istnieją. :) I to wiele.

    OdpowiedzUsuń
  7. Ciekawe, że nawet w takiej formie książkę "połknęłaś" :) Dopiero ten fragment całej opinii naprawdę mnie zainteresował i na pewno dam szansę książce :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, no faktycznie jest to ciekawe :) Tym bardziej, że ja rzadko kiedy czytam książki tak zachłannie. "Czarne Gwiazdy" skutecznie przykuły moją uwagę.

      Usuń
  8. Kiedyś się w końcu zabiorę za reportaże i wtedy sięgnę (Afryka :3).
    A co byś polecała na początek z Kapuścińskim?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Koniecznie spróbuj reportaży! Obecnie wydawnictwa oferują mnóstwo świetnych reportaży (sytuacja kompletnie inna niż kiedyś).
      A co na początek z Kapuścińskim? Ja zaczęłam od "Cesarza" i był to zdecydowanie udany początek. Także polecam właśnie ten tytuł.

      Usuń
  9. Dopiero co czytałam "Cesarza" i uważam, że to książka dosyć trudna w odbiorze, ale wartościowa. Dlatyego z chęcią sięgnę i po ten zbiór opowiadań. :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. "Czarne gwiazdy" to już nie taka klasyka jak "Cesarz", ale jeśli to Twoje tematy, to polecam!

      Usuń
  10. Joanna,masz błąd w nazwisku "Nkromach" nikt taki nie istniał, był Nkwame bądź Kwame Nkrumach i drugi błąd, zła odmiana i pisownia Patrisie-piszę się Patrice Lumumba, a sam Kapuściński no chyba nie wymaga komentarza!!!! :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dzięki, takie przeoczenie, a nikt nie zauważył przez tak długi czas.. No i ja też nie wychwyciłam.

      Usuń

Zapraszam do dyskusji ;)